محمدباقر محقّق سبزواریمحقق سبزواری در سال (۱۰۱۷ هـ . ق) در روستای «نامن» از توابع شهرستان سبزوار پا به عرصه وجود نهاد. وی «محمد باقر» نام دارد و فرزند محمد مؤمن خراسانی است که پس از رحلت پدرش، به اصفهان آمد و در آن جا مسکن گزید. او در اندک زمانی سرآمد علمای عصر خود شد به گونه ای که پس از چندی به درخواست شاه عباس دوم، سمت امامت جمعه و جماعت و منصب شیخ الاسلامی را پذیرفت. [۱]
پیام حوزه، ش۲۷، ص ۱۱۹.
[۲]
روضات الجنات، ج۲، ص ۶۸.
[۳]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۲.
۱ - فرزندانفرزندان محقق سبزواری از بزرگان و عالمان جلیل القدری بوده اند که عبارتند از: ۱. میرزا جعفر سبزواری اصفهانی که فقیهی زاهد و مدرسی توانا و از فحول دانشمندان اصفهان بوده و منصب شیخ الاسلامی اصفهان در اعقاب او به مدت بیش از دو قرن تداوم داشته و در جنب مسجد حکیم اصفهان مدفون است. ۲. میرزا عبدالرحیم شیخ الاسلام عالم جلیل القدری که شیخ الاسلامی اصفهان را به عهده داشته است. وی از علما و مجتهدین متنفذ اصفهان در قرن دوازدهم بوده و تألیفاتی نیز از خود به جای گذاشته و در (۱۱۸۱ هـ . ق) درگذشته است. [۴]
.ریشه و جلوه های تشیع و حوزه علمیه اصفهان، ج۱، ص ۴۵۱.
۲ - آثاراز محقق سبزواری آثار بسیاری به دو زبان عربی فارسی به جا مانده است که در این میان چند اثر از وی در بین عالمان و فقیهان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این جا به آثار وی اشاره می کنیم: ۱. کفایه الاحکام [۵]
مقدمه ای بر فقه شیعه، ص ۲۴۲.
کتابی است فقهی که همه ابواب فقه را شامل می شود. ۲. ذخیره المعاد فی شرح الارشاد [۶]
مقدمه ای بر فقه شیعه، ص ۲۴۱.
۳. حاشیه علی مسالک الافهام شهید ثانی [۷]
مقدمه ای بر فقه شیعه، ص ۲۴۳.
۴. خلافیه: [۸]
روضات الجنات، ج۲، ص ۶۹.
۵. رساله فی تحریم الغناء [۹]
مقدمه ای بر فقه شیعه، ص ۲۴۴ -۲۴۳.
۶. رساله ای در فقه [۱۰]
الذریعه، ج۱۶، ص ۲۸۰.
۷. رساله عملیه: [۱۱]
الذریعه، ج۱۱، ص ۲۱۳.
۸. رساله ای در نماز جمعه [۱۲]
. روضات الجنات، ج۲، ص ۶۹.
[۱۳]
ریاض العلما، ج۵، ص ۴۵.
[۱۴]
صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، ج۱، رسول جعفریان، ص ۳۰۸.
۹. مناسک حج. [۱۵]
الذریعه، ج۲۲، ص ۲۵۶.
۱۰. رساله ای در نماز و روزه. [۱۶]
ریاض العلما، ج۵، ص ۴۵.
۱۱. رساله فی الغسل. [۱۷]
الذریعه، ج۱۶، ص ۵۴.
۱۲. رساله فی مقدمه الواجب. [۱۸]
الذریعه، ج۲۲، ص ۱۰۵.
۱۳. رساله فی تحدید النهار الشرعی. [۱۹]
روضات الجنات، ج۲، ص ۶۹.
۱۴. رساله فی فضیله المتعه. [۲۰]
أمل الآمل، ج۲، ص ۲۵۰.
[۲۱]
ریاض العلما، ج۵، ص ۴۵.
۱۵. کفایه الفقه. [۲۲]
مفاخر اسلام، ج۸، ص ۲۸۱.
۱۶. حاشیه علی شرح الاشارات [۲۳]
الذریعه، ج۱۶، ص ۱۱۰.
[۲۴]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۴.
۱۷. حاشیه علی الشفاء: [۲۵]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۴.
۱۸. مفاتیح النجات عباسی [۲۶]
الذریعه، ج۲۱، ص ۳۰۸.
[۲۷]
اندیشه سیاسی محقق سبزواری، نجف لک زایی، ص ۶۱.
۱۹. جامع الزیارات عباسی [۲۸]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۴.
[۲۹]
اندیشه سیاسی محقق سبزواری، ص ۶۲.
این کتاب به تقاضای شاه عباس دوم نوشته شده و دارای نه فصل است. ۲۰. روضه الانوار عباسی [۳۰]
طبقات اعلام الشیعه، ج۵، ص ۷۲.
۲۱. شرح حدیث برالوالدین [۳۱]
الذریعه، ج۱۳، ص ۱۹۰.
۲۲. اختیارات ایام [۳۲]
. اندیشه سیاسی محقق سبزواری، ص ۶۳.
۲۳. شرح زبده الاصول [۳۳]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۴.
[۳۴]
روضات الجنات، ج۲، ص ۶۹.
این کتاب شرح بر «زبده الاصول» شیخ بهایی است. ۲۴. الرد علی رساله شبهه الاستلزام [۳۵]
الذریعه، ج۱۰، ص ۱۹۸.
۲۵. شرح توحید صدوق [۳۶]
الذریعه، ج ۱۳، ص ۱۵۳.
۳ - استاداناستادانی که وی از آن ها اجازه اجتهاد و نقل حدیث دریافت نموده است عبارتند از: ۱. علامه محمد تقی مجلسی (۱۰۰۳ ـ ۱۰۷۰ هـ . ق) ۲. ملا حیدر علی اصفهانی: وی در حدیث و فقه استاد محقق سبزواری بوده است. ۳. قاضی معز الدین حسین. ۴. شیخ بهایی (۹۵۳ ـ ۱۰۳۰ هـ . ق). ۵. میرابوالقاسم فندرسکی (۹۷۰ ـ ۱۰۵۰ هـ . ق) ۶. سید حسین بن حیدر عاملی. ۷. نورالدین علی بن حسین بن ابی الحسن عاملی. ۸. سید شرف الدین علی بن حجت شولستانی. ۹. حسین بن حیدر بن حید قمرکرکی (متوفای ۱۰۴۱ هـ . ق) ۱۰. ملا حسن علی شوشتری (متوفای ۱۰۷۵ هـ . ق) صاحب التبیان. ۴ - شاگردان۱. محقق خوانساری [۳۷]
روضات الجنات، ج۲، ص ۶۹.
[۳۸]
فوائد الرضویه، ص ۴۲۶.
[۳۹]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۲.
وی حسین بن جمال الدین محمد خوانساری، شوهر خواهر محقق سبزواری است. ۲. سید عبد الحسین حسینی خاتون آبادی [۴۰]
وقایع السنین و الاعوام، ص ۵۰۲ و ۵۳۴.
[۴۱]
صفویه از ظهور تا زوال، رسول جعفریان، ص ۳۸۹.
۳. ملا محمد بن عبدالفتاح تنکابنی مشهور به سراب [۴۲]
طبقات اعلام الشیعه، ج۵، ص ۷۱.
[۴۳]
روضات الجنات، ج۲، ص ۶۹.
(متوفای ۱۱۲۴ هـ . ق)۴. میر محمد صالح خاتون آبادی. [۴۴]
مفاخر اسلام، ج۸، ص ۳۹۵.
وی فرزند عبدالواسع خاتون آبادی اصفهانی و داماد علامه مجلسی است. ۵. محمد شفیع بن فرج گیلانی. [۴۵]
طبقات اعلام الشیعه، ج۵، ص ۷۲.
محقق سبزواری در سال (۱۰۸۵ هـ . ق) به وی اجازه نقل حدیث داده است. کتاب البداء از آثار او است. ۶. میرزا عبدالله افندی اصفهانی. [۴۶]
مفاخر اسلام، ج۸، ص ۳۹۵.
۷. محمد صالح بیابانکی. [۴۷]
طبقات اعلام الشیعه، ج۵، ص ۲۸.
۸. عبدالله اردبیلی [۴۸]
طبقات اعلام الشیعه، ج۵، ص ۲۸.
۵ - از منظر بزرگانعده از فقیهان و بزرگان به تمجید از تلاش های محقق سبزواری پرداخته اند که بدان اشاره می کنیم. ۵.۱ - شیخ حرعاملیشیخ حر عاملی درباره محقق سبزواری می نویسد: مولانا محمد باقر بن محمد مومن خراسانی سبزواری، دانشمند فاضل، محقق، متکلم، حکیم، فقیه و محدث جلیل القدر. [۴۹]
أمل الآملی، ج۲، ص ۲۵۰.
۵.۲ - حاج محمد اردبیلیحاج محمد اردبیلی مؤلف «جامع الرواه» می گوید: محمد باقر بن محمد بن محمد مؤمن سبزواری، امام، علامه، محقق، مدقق، پسندیده خوی، پاک سرشت، جلیل القدر، عظیم الشأن، بلند جایگاه، دانشمند، فاضل کامل، خیرخواه، متبحر در علوم عقلی و علوم نقلی، یگانه عصر و یکتای زمانش بود. [۵۰]
جامع الرواه، ج۲، ص ۷۹.
۶ - وفاتمحقق سبزواری پس از عمری تلاش علمی و مجاهدت در راه تحقق مذهب تشیع، در هشتم ربیع الاول سال (۱۰۹۰ هـ . ق) در سن هفتار و سه سالگی دیده از جهان فروبست و به جوار حق تعالی شتافت. پیکر این عالم بزرگوار از اصفهان به مشهد مقدس انتقال داده و در آن جا تشییع و در مدرسه میرزا جعفر در جوار ثامن الحجج امام رضا ـ علیه السلام ـ در سردابی که محاذی قبر شیخ حر عاملی بود به خاک سپرده شد. [۵۱]
روضات الجنات، ج۲، ص ۷۰.
[۵۲]
ریحانه الادب، ج۵، ص ۲۴۴.
[۵۳]
فوائد الرضویه؛ ص ۴۲۶.
۷ - پانویس
۸ - منبعسایت اندیشه قم رده‌های این صفحه : شاگردان شیخ بهایی
|